آموزش همگانی مقابله با بلایای طبیعی
بخش دوم
فصل اول : امداد و کمکهای اولیه
فصل دوم : بهداشت زمان اضطرار
فصل اول
ایست قلبی و تنفسی
منظور از ایست قلبی، حالتی است که ضربان قلب کاملاً از بین می رود و منظور از ایست تنفسی از کار افتادن تنفس خود به خودی در فرد است. این حالات می تواند به دنبال سکته قلبی، شوک، خونریزیهای بسیار شدید، گیر کردن اجسام خارجی در حلق، غرق شدگی، برق گرفتگی و ... رخ دهد.
بیشترین شانس برای زنده ماندن اُرگانهای حیاتی بدن خصوصاً مغز در صورت ایست قلبی و تنفسی 3الی4 دقیقه است و در این فرصت باید سریعاً اقدامات اولیه برای مصدوم انجام شود.
اقدامات اولیه : احیای اولیه
احیای قلبی ریوی (CPR)
همانگونه که ذکر شد چنانچه پس از وقوع ایست قلبی ـ تنفسی در کمتر از 4 دقیقه به فرد مصدوم رسیدگی شود و عملیات احیای وی شروع گردد، شانس زنده ماندن وی بالا خواهد رفت. قبل از شروع عملیات احیای قلبی ـ ریوی باید مطمئن شد آیا فرد واقعاً دچار ایست قلبی ـ ریوی شده است یا خیر، چرا که انجام عملیات اقدامات اولیه بر روی فردی که دچار ایست قلبی نشده باشد، می تواند منجر به ایست قلبی و مرگ وی شود. جهت اطمینان از ایست تنفسی با مشاهده حرکات تنفسی قفسه سینه می توان به وجود تنفس در مصدوم پی برد و یا می توان گوش یا گونه خود را نزدیک دهان وی قرار داد تا صدای تنفس وی را شنیده یا جریان آن را حس کرد. سپس نبض بیمار، بررسی می شود. بهترین محل لمس نبض در بچه های کوچک نبض شریان رانی است که در ناحیه کشاله ران لمس می شود و بهترین محل نبض در بچه های بزرگتر نبض گردنی است که در ناحیه گردن و پشت نای قرار دارد. لمس نبض باید با دو انگشت نشانه و میانی صورت گیرد. در صورتی که هیچگونه نبضی احساس نشود و یا مصدوم تنفس خود به خودی نداشته باشد، عملیات احیا باید مطابق دستور ذیل انجام شود:
1. بیمار را به پشت بخوابانید و به آرامی تکان دهید تا پاسخ به تحریک، مشخص شود.
2. اگر بیمار بدون پاسخ باشد راههای تنفسی او را کنترل کنید. چنانچه راه تنفسی بسته است با کمک انگشت، راه تنفسی وی را باز کنید و چنانچه راه تنفسی باز است ولی بیمار نفس نمی کشد تنفس مصنوعی را شروع کنید.
3. سر مصدوم را به عقب خم نمایید.
4. دو تنفس مناسب دهان به دهان به وی بدهید.
5. نبضها را لمس نمایید. اگر ضربان نبضها لمس شود باید به تنفس مصنوعی ادامه داد و اگر لمس نشود، باید ماساژ قلبی شروع شود.
6. جهت انجام ماساژ قلبی، دست چپ خود را به حالت ضربدر پشت دست دیگر گذاشته پاشنه دست راست را بر روی جناغ سینه به اندازه دو بند انگشت بالاتر از محل دو شاخه شدن جناغ قرار دهید. آرنجها نباید خم شوند، به کمک وزن بدن، فشار محکمی به قفسه سینه وارد کنید تا جناغ سینه به اندازه تقریبی 4 تا 5 سانتی متر به داخل برود. تعداد ماساژ قلبی باید حدود 80 بار در دقیقه باشد و به ازای هر 15 ماساژ قلبی 2 تنفس مصنوعی با روش دهان به دهان داده شود. در صورتی که فرد دیگری به امدادگر کمک می کند باید به ازای هر 5 ماساژ قلبی یک تنفس مصنوعی داده شود. امروزه بر اساس نظر متخصصین و بسیاری از مراجع علمی در عملیات احیای قلبی ریوی دو نفره نیازی به قطع ماساژ قلبی برای انجام تنفس مصنوعی نیست و همزمان با انجام ماساژ قلب توسط یک فرد، فرد دیگر می تواند تنفس مصنوعی را انجام دهد. در ضمن، بنا به نظر ایشان در انجام عمل احیای قلبی ریوی چه به شکل یک نفره و چه به شکل دو نفره برای افراد زیر هشت سال به ازای هر پنج ماساژ قلبی یک تنفس مصنوعی لازم است (5 به 1).
7. پس از بازگشت یک دقیقه عملیات را به مدت 4 ـ 5 ثانیه جهت لمس نبض گردنی متوقف نمایید. اگر نبض لمس شود، ماساژ قلبی را قطع نموده و چنانچه تنفس هم برقرار شده باشد تنفس مصنوعی را متوقف کنید. در صورت عدم لمس نبض و عدم برقراری تنفس خود به خودی ماساژ قلبی و تنفس مصنوعی را مجدداً شروع کنید و هر 3 دقیقه یک بار عملیات را جهت لمس نبضها به مدت 4 تا 5 ثانیه متوقف نمایید.
نکات مهم :
1. فرد را نباید روی سطح نرم مثل تشک و یا تختخواب بخوابانید؛ بلکه سطح سختی مثل کف اتاق بهتر است.
2. در تنفس دهان به دهان باید بینی مصدوم را با دو انگشت خود ببندید تا هوایی که به ریه ها دمیده می شود مستقیماً از آن خارج نشود.
3. موقعیت سر و گردن را درست تنظیم کنید.
4. طی عملیات احیاء، فردی را جهت تماس با اورژانس یا پزشک مأمور نمایید.
5. باید دهان شما با دهان مصدوم کاملاً مماس باشد تا هوایی از بین آنها خارج نشود. برای پیشگیری از انتقال بیماریها در حین انجام تنفس مصنوعی می توان از ماسک ویژه این کار یا پارچه طوری مناسب استفاده نمود.
6. عملیات احیاء را تا زمانی که فرد با تجربه یا پزشک بر بالین بیمار برسد و یا تا زمانی که وی به درمانگاه منتقل شود ادامه دهید.
7. چنانچه مصدوم مشکوک به ضایعه نخاعی است، سر را مختصری به عقب کشیده به آرامی کمی به عقب خم نمایید. سپس تنفس مصنوعی و ماساژ قلبی را ادامه دهید.
8. حداکثر زمان انجام عملیات احیای قلبی ریوی در منابع علمی مختلف، گوناگون ذکر شده؛ اما مدت زمانی بین 30 تا 45 دقیقه زمانی مناسب به نظر می رسد که پس از این مدت اگر عملیات احیاء، موفق به نجات مصدوم یا بیمار نگردید می توان از ادامه عملیات خودداری نمود.
امداد به دنبال حوادث
گیر کردن جسم خارجی در مجاری تنفسی
در بالغین، انسداد راههای تنفسی بیشتر به دلیل لقمه غذای نجویده و بزرگ است و در اطفال و عقب مانده های ذهنی می تواند به علل متنوعی روی دهد.
اقدامات اولیه :
در مواجهه با فردی که جسمی راه تنفسی وی را مسدود کرده است، باید بلافاصله و به سرعت اقدام به خارج کردن آن نمایید. اگر مصدوم بیهوش نباشد، ابتدا وی را به سرفه وادار کنید. در صورت عدم خروج جسم در حالی که مصدوم مختصری به جلو خم شده است، با کف دست چند ضربه محکم لبن دو کتف وی وارد کنید تا باعث سرفه و خروج جسم گردد. در صورت عدم خروج جسم باید پشت مصدوم ایستاده و دستها را دور شکم بیمار حلقه کنید. دست چپ خود را زیر قفسه سینه وی به حالت مشت نگهداشته دست راست را روی آن بگذارید و با یک حرکت سریع و قوی به سمت داخل و بالا باعث خروج ناگهانی هوا از ریه ها و در نهایت خروج جسم از مجاری تنفسی شوید. این اعمال را، در صورت عدم موفقیت، چندین بار تکرار کنید. پس از انجام اقدامات فوق مصدوم را به مرکز فوریتهای پزشکی اعزام کنید.
چنانچه فرد مصدوم بیهوش شده باشد، ابتدا داخل دهان وی را از نظر وجود جسم خارجی بررسی کنید و در صورت امکان هرگونه جسم خارجی بررسی کنید و در صورت امکان هرگونه جسم خارجی مزاحم از قبیل لقمه غذا، دندان یا زبان، که به حلق برگشته و مانع تنفس وی شده باشد از دهان خارج نمایید. سپس او را به پهلو برگردانده با کف دست چند ضربه محکم به ناحیه بین دو کتف وی وارد کنید و در صورت عدم موفقیت، بیمار را به پشت خوابانیده دو دست خود را به صورت ضربدر در بالاترین قسمت شکم، درست در ناحیه زیر جناغ سینه قرار دهید و یک ضربه سریع و قوی به سمت بالا و داخل شکم وارد نمایید تا راه تنفسی وی باز شود. این اعمال را، در صورت عدم موفقیت، چند بار تکرار کنید چنانچه با این عملیات بیمار استفراغ کند او را به سرعت به پهلو برگردانیده تا محتویات استفراق شده از دهان خارج شود و وارد راههای تنفسی نشود. در صورت عدم موفقیت باید بیمار را فوراً به مرکز فوریتهای پزشکی رساند. چنانچه مصدوم شیرخوار باشد، ابتدا او را از پاها آویزان کرده با کف دست چند ضربه به پشت او وارد کنید. سپس دهان او را باز نموده و جسم خارجی را بیرون بیاورید. باید دقت کنید تا جسم را عقب تر نراند و وضعیت را بدتر نکنید. در اطفال زیر یکسال هرگز نباید از فشار شکمی استفاده شود و در اطفال بزرگتر فشار شکمی باید آرامتر انجام گیرد.
پیشگیری :
هنگام غذا خوردن، از هیجانات روحی و صحبت کردن پرهیز نمایید. اجسام کوچک را از دسترس شیرخواران که معمولاً آنها را به دهان می برند، دور نگه داشته و از خوردن لقمه غذای بزرگ پرهیز کنید. در فرد بیهوش یا دچار غش، جهت جلوگیر از برگشت محتویات دهان و معده به مجاری تنفسی، بهتر است وی را به پهلو خوابانده و سر را در موقعیت پایین تری قرار دهید.
آتش سوزی
برنامه ریزی کنید و آماده باشید
آتش سوزی یکی از حوادثی است که بیش از هر حادثه طبیعی دیگر موجب مرگ می شود. با رعایت نکات ایمنی قبل، حین و بعد از وقوع آتش سوزی، می توانید خسارتهای مالی و جانی حادثه را کاهش دهید. همراه با اعضای خانواده دور هم جمع شوید و در مورد چگونگی انجام اقدامات لازم به شرح زیر، قبل و هنگام وقوع آتش سوزی، با هم مشورت کنید.
آشکارگرهای دود (دستگاههای نشانگر دود) را خروج از هر اتاق خواب در جاهای دیگر محل اقامت خود نصب کنید و باتریهای جدید در دسترس داشته باشید.
آشکارگرهای جدید دود نصب شده اند؟
بلی خیر
باتری خریداری شده است؟
بلی خیر
آشکارگرهای دود را ماهی یک بار امتحان کنید. نموداری رسم کنید و بعد از انجام آزمایشهای هر دوره روی آن علامت بگذارید.
آشکارگرهای دود، کنترل شده است؟
بلی خیر
به کپسول آتش نشانی خود توجه کنید. مطمئن شوید کپسول آتش نشانی به اندازه کافی پر شده است. از درجه یا دکمه آزمایش استفاده کنید. اگر فشار دستگاه کم یا دستگاه خراب است آن را تعویض و یا تعمیر کنید. در مورد نحوه استفاده از کپسول آتش نشانی آموزش ببینید و به اعضای خانواده نیز آموزش دهید.
کپسول آتش نشانی امتحان شده است؟
بلی خیر
برای استفاده از کپسول آموزش دیده اید؟
بلی خیر
محلی امن در خارج از خانه انتخاب کنید تا بعد از گریز از آتش، یکدیگر را در آنجا ببینید. تصمیم بگیرید خانواده به هنگام تخلیه کجا بروند. تمرین گریز از آتش را حداقل دو بار در سال انجام دهید.
سیل
برنامه ریزی کنید و آماده باشید
بارش ممتد باران به مدت چند روز می تواند موجب طغیان یک رودخانه شود و در ناحیه اطراف آن، سیل ایجاد کند. سیل حاصل از شکستن سد یا سدبند و خاکریز، یا بعد از بارش شدید است. 2.3 سانتی متر باران در هر ساعت یا بیشتر، حتی افراد آماده را گرفتار می کند. بنابراین در رعایت نکات ایمنی، بیشتر دقت کنید. به نقاط مرتفع بروید تا از سیل دور بمانید. حتی سیل کم عمق پرشتاب نیرویی بیش حد تصور ایجاد می کند. خطرناکترین کار آن است که سعی کنید در چنین جریان تندی، قدم بزنید یا رانندگی کنید. برای آمادگی خود در مواجهه با این حادثه جلسه خانوادگی تشکیل دهید و تعیین کنید:
آیا در منطقه سیلاب هستید؟
ناحیه سیل.......
بلی خیر
آیا بیمه سیل هستید؟
بلی خیر
نسخه های فعلی کلیه اوراق و اشیای قیمتی را در یک صندوق امن بگذارید.
محل قرار گرفتن صندوق امن.......
لوازم ایمنی سیل را در جعبه ای که به آسانی قابل دسترسی است قرار دهید.
محل قرار گرفتن لوازم ایمنی سیل.......
دستورالعملهای مربوط به نحوه و زمان قطع جریان برق، گاز، آب و تسهیلات همگانی را بنویسید.
دستورالعملها نوشته شده است؟
بلی خیر