سرمایه- نرگس جودکی- در حالی که وسعتی حدود 2/4 میلیون هکتار از پنج استان مرزی با تراکم فراوان به
16 میلیون مین آلوده است، تنها 20 هزار نفر از مردم در معرض خطر از آموزش چهره‌به چهره آشنایی با خطرات رویارویی با مین (Mine/ERW)بهره‌مند شده‌اند.
علیرضا قدیانی، مدیر عملیات اجرایی امداد و نجات دربارهء هزینه‌های ناشی از کشته و زخمی شدن قربانیان می‌گوید: «اگر محاسبه کنیم که 800 تا 1000 دلار هزینه یک پای مصنوعی باشد و هر پا در فاصله هر شش ماه تعویض شود، می‌توان گفت، 20 تا 100 هزار دلار هزینهء پای هر کودک در طول عمر اوست.»وی می‌افزاید: «صرف‌نظر از تاثیرات روحی - روانی و اجتماعی - اقتصادی این حوادث برای هر فرد، اگر نان‌آور و والدین دچار ضایعه شوند، یک خانواده با مشکل روبه‌رو خواهد بود.»
قدیانی به ورود 700 هزار نفر در قالب کاروان راهیان نور در سال جاری به مناطق مرزی اشاره می‌کند و می‌افزاید: «یکی از سه گروه هدف در برنامه‌های آموزشی، زائران هستند که به این مناطق می‌روندو هلال‌احمر با کمک کمیته صلیب‌سرخ اقدام به آموزش این گروه کرده است.
وی می‌افزاید: «ساکنان در محل، گروه هدف دیگر هستند که در میان آنان کودکان به خاطر حس کنجکاوی بیشتر احتمال آسیب دیدن دارند. پیشنهاد می‌کنیم یک طرح جامع برای آموزش مدارس تدارک دیده شود چرا که نسل جدید جنگ را ندیده‌اند و از خطرات مین و مواد منفجرهء باقی مانده از جنگ اطلاعی ندارند.»
به گفتهء هماهنگ‌کنندهء مقیم سازمان ملل متحد خوشبختانه بیش از پنج هزار نفر از پناهندگان عراقی و 65 هزار نفر از اتباع افغانی در این دوره‌های آموزشی شرکت کرده و از آموزش‌های لازم برخوردار شده‌اند. اما طبق آمار کنوت اوستبی تقریبائ روزی دو نفر و سالانه حدود 800 نفر در مناطق آلوده به مین در استان‌های آذربایجان غربی، کرمانشاه، ایلام، کردستان و خوزستان زخمی شده‌و یا جان خود را از دست می‌دهند و یک پنجم این قربانیان کودکان هستند.پاکسازی زمین‌های آلوده به مین کشور از دو سال پیش یعنی 14 سال پس از پایان جنگ به وزارت دفاع سپرده شده است. در طول 17 سال بعد از جنگ تحمیلی تلاش‌های بسیاری برای پاکسازی مناطق جنگی از مین صورت گرفته و افراد زیادی در این راه به شهادت رسیده‌اند، ولی ایران همچنان در میان 75 کشور آلودهء جهان مقام دوم را دارد.
به گفتهء کارشناسان، سرعت کاشت مین 25 برابر از سرعت خنثی‌سازی آن بیشتر است. ارزیابی‌های به عمل آمده نشان می‌دهد برای خنثی‌سازی 16 میلیون مین و مواد منفجرهء باقی مانده از جنگ، 300 میلیارد دلار هزینه لازم است، در حال حاضر بودجه‌ای معادل سالانه یک میلیارد دلار برای پاکسازی مناطق آلوده در نظر گرفته شده است که این میزان بودجه زمان زیادی بیش از 20 سال می‌طلبد تا پاکسازی کامل مناطق آلوده را انجام‌پذیر کند.
کارشناسان معتقدند که تولید هر مین چهار دلار هزینه داشته و برای پاکسازی آن به 300 تا یک هزار دلار نیاز است. با توجه به گستردگی مناطق آلوده در سطح پنج استان غرب و جنوب و پراکندگی جمعیت در این محدوده (دیواندره از مناطقی است که نیاز به توجه خاص دارد)، کشاورزان ساکن، عشایر کوچ‌رو و کودکان (به خاطر حس کنجکاوی) بیشتر در معرض خطر هستند.
بخشی از ساکنان مناطق غربی کشور بدون آگاهی یا بی‌توجه به خطرات انفجار مین یا دیگر مواد منفجرهء جنگ، برای نیاز اقتصادی اقدام به جمع‌آوری و تفکیک فلزات سلاح‌های مناطق آلوده می‌کنند.دکتر قدیانی با اشاره به بروز رفتارهای خطرناک عمدی از جانب این قشر می‌گوید: «گاه برخی از مردم با این اعتقاد که سرنوشت انسان در دست خداست، احتیاط را از دست داده و با سهل‌انگاری دچار حادثه می‌شوند این نکات را باید به شکل جدی در قالب آموزش چهره به چهره به مردم آموزش داد.»
هلال احمر یکی از ارگان‌هایی است که در این رابطه کتاب آموزشی برای تدریس مربیان تدوین کرده است و با همکاری صلیب‌سرخ 200 نفر مربی داوطلب را آموزش داده است و از طریق چاپ و توزیع بروشور به زبان‌های دری، پشتو، فارسی و عربی اطلاع‌رسانی می‌کند. ولی این تعداد جوابگوی افرادی نیست که هر آن در معرض خطر هستند.نیما دادبین کارمند صلیب سرخ جهانی که سال جاری در کارگاه یک روزه‌ای که به منظور آشنایی خبرنگاران خبرگزاری جمهوری اسلامی با خطرات مین پنجشنبهء گذشته برگزار شد، گفت: «آموزش مقابله با خطرات مین و مواد منفجرهء باقی مانده از جنگ برای مردم ساکن در مناطق آلوده اهمیت بسیاری دارد، این آموزش‌ها باید همگانی باشد و در سطح وسیع‌تری انجام بگیرد.»
دکتر قدیانی نیز هدف از این آموزش‌ها را تغییر رفتار شنوندگان عنوان می‌کند و می‌گوید: «منظور از این دوره، آموزش شیوه‌های خنثی‌سازی مین نیست بلکه ما به مخاطبان می‌گوییم، نزدیک نشوید، جلو نروید، دست نزنید و دور بمانید تا زنده بمانید.
مساله‌ای که در رابطه با مین نسبت به سایر ابزار و مهمات جنگی وجود دارد، نحوهء به‌کارگیری آن است. برای به‌کارگیری اکثر مین‌ها آن‌ها را در زیرخاک پنهان می‌کنند که تنها به وسیلهء قربانی خود منفجر شود. پس از پایان هر جنگ تجهیزات و مهمات مورد استفادهء طرفین درگیر در جنگ، قابل روءیت و قابل جابه‌جایی است، ولی در مورد مین این کار به سادگی امکان‌پذیر نیست.»
پنج جزء یا رکن برای مین‌زدایی در سطح بین‌المللی مشخص و پذیرفته شده است: 1- برداشت و انهدام مین و نشانه‌گذاری، حصارکشی مناطق آلوده 2-آموزش خطرات مین (هشدار خطرات مین) به منظور آگاه کردن مردم نسبت به خطراتی است که با آن مواجهند، شناخت آن‌ها از مین و آشنایی با راه‌های دوری از خطر 3- ارایهء خدمات درمانی و توانبخشی به آسیب‌دیدگان 4- منع به‌کارگیری مین با هدف جهانی عاری از خطر مین و ترغیب کشورها برای مشارکت در پذیرش کنوانسیون‌ها و معاهدات بین‌المللی مربوطه به منظور توقف تولید، تجارت، صادرات و واردات استفاده از مین‌ها 5- کمک به کشورها برای انهدام مین‌های ذخیره‌شده‌شان به گونه‌ای که در توافقات بین‌المللی مطرح شده است. مین‌زدایی بشردوستانه شامل تلاش برای حمایت از ساکنان مناطق خطر خیز و آموزش آگاهی از خطرات مین، کمک به قربانیان و آسیب‌دیدگان به منظور رسیدن به خودکفایی، قانون‌مندی در بهره‌برداری از مین و انهدام مهمات ذخیره‌های مهماتی جمع‌آوری شده است.
ایران از جمله کشورهایی است که قطعنامهء اتاوا را امضا کرده و به شروط آن توجه دارد. یکی از این شروط اجرای همزمان برنامهء آموزش خطرات مین است. مرکز مین‌زدایی وزارت دفاع، کمیتهء‌صلیب سرخ و هلال احمر با یاری سایر ارگان‌ها چون ستاد حوادث غیرمترقبه می‌توانند با تدوین طرح جامع در کوتاه زمان به نیازمندان، آموزش‌های خدماتی برساند و همزمان با تسریع در پاکسازی مناطق آلوده ساکنین این مناطق را آموزش دهد.
